Tekst źródłowy strony Astronomiczne podstawy geografii/Noc polarna

<noinclude>{{UnikatowaStronaStart}}</noinclude>
==Białe noce==
Białe noce występują w strefie polarnej oraz w strefie umiarkowanej. Mają miejsce wtedy kiedy świt zlewa się ze zmierzchem nie dopuszczając do powstania zwyczajnej nocy.

Wyróżniamy 3 rodzaje białych nocy (podobnie jak świtów i zmierzchów): 
* '''cywilne''' (słońce mniej niż -6°),
* '''żeglarskie''' (-12°),
* '''astronomiczne''' (-18°).
Aby sprawdzić, czy występują na danym terenie w danym czasie biała noc, podstawiamy ją do wzoru:
:<math>x < \phi -90^\circ + \delta < -0^\circ 51' \,</math>
gdzie, <math>x</math> to rodzaj białej nocy (6° - cywilna, 12° żeglarska, 18° astronomiczna),
<math>\phi</math> – szerokość geograficzna, 
<math>\delta</math> – deklinacja słońca

Aby sprawdzić kiedy na danej szerokości geograficznej występują białe noce wykorzystujemy taki wzór:
:<math>90^\circ - x - \phi < \delta < 89^\circ 09' - \phi \,</math>
Aby sprawdzić gdzie w danym czasie występują białe noce wykorzystujemy ten wzór:
:<math>90^\circ - x - \delta < \phi < 89^\circ 09' - \delta \,</math>

===Przykład===
Sprawdzamy czy i kiedy w Gdańsku 54°22' występują białe noce.
<ol>
<li> '''cywilne''' 6°:
:<math>90^\circ - 6^\circ -54^\circ 22' < \delta < 89^\circ 09'-54^\circ 22'</math>
:<math>29^\circ 38' < \delta < 34^\circ 47'</math>
<math>\delta</math> nie należy do zakresu (-23°27',23°27'), 
czyli w Gdańsku nie występują białe noce cywilne.</li>
<li> '''żeglarskie''' 12°:
:<math>90^\circ -12^\circ -54^\circ 22' < \delta < 89^\circ 09'-54^\circ 22'</math>
:<math>23^\circ 38' < \delta < 34^\circ 47'</math>
<math>\delta</math> nie należy do zakresu (-23°27',23°27').
 
Ale uwaga! Już w punktach znajdujących się 11' na północ od Gdańska białe noce żeglarskie występują (np. Puck, Wejherowo).</li>
<li> '''astronomiczne''' 18°
:<math>90^\circ-18^\circ-54^\circ 22' < \delta < 89^\circ 09'-54^\circ 22'</math>
:<math>17^\circ 38' < \delta < 34^\circ 47'</math>
<math>\delta</math> należy do zakresu (-23°27',23°27'), więc w Gdańsku występują białe noce astronomiczne.
Z tabeli możemy zobaczyć kiedy dokładnie one są.
Białe noce astronomiczne w Gdańsku występują od 10 maja do 2 sierpnia.</li>
</ol>
===Ćwiczenia===
Sprawdzamy gdzie występują białe noce 1 lipca
<ol>
<li> cywilne
:<math> 90^\circ-x- \delta < \phi < 89^\circ 09' - \delta </math>
:<math> 90^\circ -6^\circ -23^\circ 05' < \phi < 89^\circ 09'-23^\circ 05' </math>
:<math> 60^\circ 55' < \phi < 66^\circ 04' </math></li>
<li> żeglarskie
:<math> 90^\circ -x- \delta < \phi < 89^\circ 09' - \delta </math>
:<math> 90^\circ-12^\circ-23^\circ 05' < \phi < 89^\circ 09'-23^\circ 05' </math>
:<math> 54^\circ 55' < \phi < 66^\circ 04'</math></li>
<li> astronomiczne
:<math> 90^\circ -x- \delta < \phi < 89^\circ 09' - \delta </math>
:<math> 90^\circ -18^\circ -23^\circ 05' < \phi < 89^\circ 09'-23^\circ 05' </math>
:<math> 48^\circ 55' < \phi < 66^\circ 04' </math></li>
</ol>
Zwróć uwagę na to że górna granica jest niezmienna. (Powyżej tej granicy następuje dzień polarny.)

==Noce i dnie polarne==
Noce i dni polarne mają miejsce w strefie polarnej powyżej koła podbiegunowego. Noc (dzień) polarna jest wtedy kiedy noc (dzień) trwa przynajmniej 24h. Słońce wówczas nie chowa się za horyzont tylko "zatacza obrót na niebie" 
===Przykład===
Obliczamy granice występowania dnia polarnego na półkuli północnej.
:<math>\phi -90^\circ - \delta > -0^\circ 51'</math>
dodajemy obustronnie +90° i odejmujemy <math>\phi</math>
:<math>\phi > 89^\circ 09' - \delta </math> Ten wzór będzie stosowany w celu znalezienia gdzie (na jakiej szerokości geograficznej) będzie dzień polarny w danym dniu.
:<math>\phi > 89^\circ 09'-23^\circ 27'</math>
:<math>\phi > 65^\circ 42'</math>
(Uwaga w astronomii przyjmuje się, że tarcza słońca nie jest punktem lecz kołem oraz to że w atmosferze następuje rozproszenie światła, natomiast w geografii jako takiej przyjmuje się że tarcze słońca jako punkt, który zachodzi kiedy środek tarczy słonecznej styka się z ziemią, stąd koło podbiegunowe ma 66°33'39'')

<noinclude>----
<center>'''[[Astronomiczne podstawy geografii|Powrót do spisu treści]]'''</center>
{{UnikatowaStronaKoniec}}
</noinclude>